Τι κάνουν για προστασία αυτοί που βγάζουν πετρέλαιο

Σε συνέχεια της αρθρογραφίας μου που εστιάζεται κυρίως στις υποδομές που απαιτούνται για την ελαχιστοποίηση των ατυχημάτων στις εξέδρες πετρελαίου, στο παρόν άρθρο θα αναφερθώ σε περισσότερα τεχνικά στοιχεία, προκειμένου να αντιληφθούν οι αναγνώστες «πώς ακριβώς γίνονται τα λάθη και ποιοι φταίνε για τα μεγάλα ατυχήματα».  Παράλληλα, θα προσπαθήσω να απαντήσω στα σχόλια των αναγνωστών που αναρτήθηκαν στις προηγούμενες δημοσιεύσεις μου. Ένα θέμα, όχι δύσκολο στις απαντήσεις, αλλά στην έκταση που θα απαιτήσει, αφού θα χρειαζόταν να "μπούμε" σ’ επιστημοσύνες, μάλλον κουραστικές και δυσνόητες για τη πλειονότητα.

Τα "παθήματα που γίνονται μαθήματα" (lessons learnt), μελετήθηκαν σε βάθος από διάφορους επιστημονικούς και τεχνολογικούς φορείς της διεθνούς πετρελαϊκής βιομηχανίας –όπως γίνεται κάθε φορά–, προκειμένου να αναζητηθούν τα αίτια που οδήγησαν στο μεγάλο ατύχημα του Deepwater Horizon (όπως είχε προαναφερθεί στα προηγούμενα άρθρα).
Αμέτρητοι συνάδελφοι και συνεργάτες μας, από διάφορα μέρη του κόσμου διερεύνησαν τα αίτια που προκάλεσαν τη μεγαλύτερη στην ιστορία της Αμερικής πετρελαιοκηλίδα από δραστηριότητες εξόρυξης πετρελαίου, αφού το πηγάδι (η βαθιά γεώτρηση ανοιχτά του κόλπου του Μεξικού), "έτρεχε" για 87 συνεχείς ημέρες. Από τους 126 εργαζόμενους που ήταν εκείνη τη μέρα στην εξέδρα, οι 11 έχασαν τη ζωή τους, άλλοι βούτηξαν στη θάλασσα που είχε θερμοκρασία 6ο Κελσίου και άλλοι απέκτησαν βαριά ψυχολογικά προβλήματα, από μια σωρεία ανθρώπινων λαθών και παραλείψεων.
Ευτυχώς, ένα από τα σοβαρότερα και ισχυρότερα Trade Unions του κόσμου, που τυχαίνει σαν Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων στα Πετρελαιοειδή, Διυλιστήρια και Χημική Βιομηχανία να βρισκόμαστε στο ίδιο τραπέζι διαπραγματεύσεων στις Βρυξέλλες, εκπόνησε μια σοβαρότατη μελέτη, μέσω της οποίας «πήρε & έδωσε» σπουδαιότατα μαθήματα τόσο στη Βιομηχανία πετρελαίου, όσο και στα Κράτη, που υποτίθεται ότι "ελέγχουν" τις αντίστοιχες δραστηριότητες. Από τα μαθήματα αυτά πρέπει όλοι να διδαχτούμε, ώστε να εφαρμόζουμε σωστά και με κάθε σχολαστικότητα, τους Κανονισμούς που επιβάλλονται εκάστοτε στις εν γένει υπεράκτιες επιχειρήσεις, προκειμένου να αποφύγουμε οποιασδήποτε κλίμακας ατυχήματα που κοστίζουν ανθρώπινες ζωές, τόσο άμεσα, όσο και έμμεσα, λόγω των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που προκαλούνται.
Ένα σοβαρό μήνυμα που επιθυμώ να περάσω προς όλες τις κατευθύνσεις και τους καθοιονδήποτε τρόπο εμπλεκομένους, είναι ότι: Η πετρελαϊκή βιομηχανία «έχει τις λύσεις»! Πάρα πολύ απλά, διότι δεν χρειάζεται να ζητιανεύει χρηματοδοτήσεις από κανένα. Διαθέτει όσα κονδύλια της είναι απαραίτητα και παραπάνω. Φανταστείτε και πιστέψτε κάτι απλό. Μια τρύπα στη γή, που "ξερνάει" χρήμα για τριάντα χρόνια. Και υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες τέτοιες "τρύπες" που δεν χρειάζονται επιδοτήσεις ούτε από το Κογκρέσο, ούτε από τα Υπουργεία Οικονομικών. Οι λύσεις έχουν δοθεί πριν πολλά χρόνια. Διαρκώς βελτιώνονται. Είναι φυσικό να μη δημοσιεύονται διότι αποτελούν τεχνογνωσία που πουλιέται.
Για παράδειγμα, μια κηλίδα πετρελαίου που μπορεί να δημιουργηθεί στη θάλασσα, θυμάμαι οι Νορβηγοί την αντιμετώπιζαν με πετρελαιοφάγα βακτήρια (oil eating bacteria), που για να επιταχύνουν τη δράση τους, διοχέτευαν ειδικά "λιπάσματα". Και αυτά, πριν τριάντα χρόνια. Σήμερα, οι τεχνολογίες έχουν διαφοροποιηθεί και χρησιμοποιούν είτε μαγνητικά ρευστά, είτε υλικά νανοτεχνολογίας πλέον αποτελεσματικά.
Διαρωτήθηκε ποτέ κανείς αν διαθέτουμε τέτοιες υποδομές στη χώρα μας; Όχι μόνο για τις εξέδρες που θάρθουν, αλλά και για τα εκατοντάδες τάνκερς που διαπλέουν τις -τουριστικές- θάλασσές μας.
Προσοχή, κατ’ ουδένα τρόπο δεν υπονοώ ότι θα πρέπει να παραιτηθούμε από τις –επικίνδυνες κατά πολλούς έρευνες πετρελαίου. Αντιθέτως, θέλω να τονίσω ότι πρέπει να είμαστε γνώστες της τεχνολογίας και σχολαστικοί στην εφαρμογή της. Είμαστε και θα είμαστε εξαρτημένοι από το πετρέλαιο και πρέπει να γίνουμε σωστοί «παίχτες» στα διεθνώς δρώμενα, τώρα που -επιτέλους- η πρόκληση αυτή «χτυπάει τη πόρτα μας».
Θα προσπαθήσω λοιπόν παρακάτω, να κάνω μια συνοπτική αναφορά στα αίτια πρόκλησης του συγκεκριμένου ατυχήματος, για να ενημερωθεί ο μέσος αναγνώστης, σε ποιους ακριβώς παράγοντες εστιάστηκαν αυτά:
* Σοβαρή βλάβη του συστήματος της Ασφάλειας
* Έλλειψη σύγχρονου και δοκιμασμένου εξοπλισμού (χαρακτηρίστηκε ως ‘φτηνιάρικος’ και ασυντήρητος)
* Έλλειψη τεχνικών γνώσεων του προσωπικού
* Έλλειψη δευτερεύοντος εξοπλισμού διαχείρισης της γεώτρησης σε περίπτωση ζημιάς ή ατυχήματος και για λόγους Ασφάλειας
* Έλλειψη διαρκούς συντήρησης του εξοπλισμού
* Έλλειψη εμπειρίας και σχεδιασμού αντιμετώπισης κινδύνου
* Ανύπαρκτος ή ελλιπής μηχανισμός λήψης άμεσων αποφάσεων για εφαρμογή διαδικασιών αντιμετώπισης
* Μη λειτουργούντες -ασύνδετους- συναγερμούς και «πεσμένα» ή υπολειτουργούντα συστήματα Ασφάλειας
* Κακή διαχείριση ενεργοποίησης του μηχανισμού παρεμπόδισης εκρήξεως (BOP : Blow Out Preventer)
* Απληστία για υπερβολικό κέρδος, αφού η εταιρία προσέφερε Bonus –με προτεραιότητα- στη περίπτωση εξαιρετικών οικονομικών αποδόσεων, έναντι της –σε δευτερεύουσα μοίρα- Ασφάλειας
* Έλλειψη ειδικών φρακτών παρεμπόδισης εκσφενδονιζόμενων –σε περίπτωση έκρηξης- αντικειμένων, προς τους εργαζόμενους
* Ανεκπαίδευτο προσωπικό ειδικότερα σε θέματα Ασφάλειας.
Ουσιαστικά λοιπόν, ενώ υπήρχαν πολλοί τρόποι αποφυγής ή/και ελαχιστοποίησης της συνολικής αυτής καταστροφής, λόγω ανικανότητας, αστοχιών ή παραλείψεων του «ανθρώπινου παράγοντα», δεν λειτούργησε τίποτα σωστά.
Κατόπιν όλων των προαναφερθέντων και μετά σχετική έρευνα που μας ανέθεσε η Ομοσπονδία Πετρελαιοειδών και συζητήσαμε με συναδέλφους στις συναντήσεις των Βρυξελλών, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι ο πρωταρχικός παράγων από τον οποίο εξαρτάται η απόλυτη ασφάλεια στο δύσκολο περιβάλλον των υπεράκτιων επιχειρήσεων, είναι ο «παράγων Άνθρωπος», που συμπεριλαμβάνει όλο το φάσμα του ανθρώπινου δυναμικού, από τον τελευταίο εργαζόμενο, μέχρι τον Top Manager.
Σας παρουσιάζω παρακάτω τους λόγους που μας οδήγησαν στα συμπεράσματα αυτά και θα ζητήσω τη βοήθεια όλων σας, να δώσουμε, τόσο στην Πολιτεία, όσο και στις διοικήσεις των εταιρειών που επενδύουν ασύλληπτα ποσά και αναλαμβάνουν τις δύσκολες αυτές επιχειρήσεις, να συνειδητοποιήσουν ότι τα Συνδικάτα (και Trade Unions ανά το κόσμο) των εργαζομένων, έχουν να συνεισφέρουν πάρα πολλά στην ορθή λειτουργία όλων των συστημάτων διαχείρισης της Ασφάλειας στις αφιλόξενες αλλά αναγκαίες αυτές επιχειρήσεις. Πάρα πολύ απλά, όλο τον εξοπλισμό και τα μηχανήματα τα χειρίζονται μέλη των Ομοσπονδιών και Σωματείων των εργαζομένων, που είναι και οι άμεσα ενδιαφερόμενοι για την υγεία και ακεραιότητά τους, αλλά και οι μόνοι που γνωρίζουν από κοντά τις αδυναμίες ή δυσλειτουργίες των συστημάτων που χειρίζονται.
Στις προηγούμενες δεκαετίες λοιπόν, το βάρος για την ασφάλεια των εργαζομένων σε υπεράκτιες επιχειρήσεις είχε πέσει κυρίως, τόσο στην Τεχνολογία και τους μηχανισμούς αυτοματοποίησης, όσο και στα Μέτρα προστασίας και τη λειτουργικότητα των συστημάτων διαχείρισης της Ασφάλειας. Ένα παράδειγμα: μόλις ένας ανιχνευτής εντόπιζε διαρροή αερίου, αυτομάτως το σύστημα ασφαλείας ενεργοποιείτο για παρεμπόδιση ανεπιθύμητων συνεπειών.
Από πρόσφατες μελέτες επαγγελματιών, εμπειρογνωμόνων και επαϊόντων της βαριάς αυτής βιομηχανίας των υπεράκτιων επιχειρήσεων, διαπιστώθηκε ότι τα περιστατικά ατυχημάτων σε διάφορες κλίμακες, οφείλονταν κατά 48,6% στον Ανθρώπινο Παράγοντα, που αποτελεί και την μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζεται σήμερα -και για το μέλλον- στη βιομηχανία πετρελαίου στο χώρο του upstream.
Σε άλλες ανάλογες περιπτώσεις, οι μελέτες έδειξαν ότι το 90% των ατυχημάτων οφειλόταν στον μεγαλύτερο βαθμό, στον Ανθρώπινο Παράγοντα. Έχει αποδειχτεί μάλιστα, ότι, όσο κι αν είναι αυτοματοποιημένα τα συστήματα διαχείρισης της ασφάλειας, η παρεμπόδιση των εν γένει ατυχημάτων στο συγκεκριμένο περιβάλλον της επιβεβλημένης αυτονομίας, αυτάρκειας, απομόνωσης κλπ, εξαρτάται από την αξιοπιστία, εμπειρία, τεχνογνωσία και ευσυνειδησία του Ανθρώπινου Παράγοντα.
Αυτό λοιπόν που διαπιστώσαμε ότι απουσιάζει από ένα αριστοποιημένο τρόπο διαχείρισης των συστημάτων ασφαλείας στις υπεράκτιες επιχειρήσεις, με τις υπερβολικά δύσκολες συνθήκες εργασίας σε όλα τα επίπεδα, είναι ότι από τη "φιλοσοφία" τους και την "παιδεία εφαρμογής" όλων των διαδικασιών που λαμβάνουν χώρα σε μια εξέδρα, ελλείπει ο συντελεστής του Ανθρώπινου Παράγοντα, με τη σχολαστικότητα και βαρύτητα που του αρμόζει, σε μια σειρά δράσεων που διέπονται από «καλή πρακτική». Και είναι φυσικό για μια εταιρεία που έχει να δαπανήσει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια να προσπαθεί να «κόψει» απ όλες τις μεριές. Τα Κράτη όμως, που κάνουν τις Παραχωρήσεις των οικοπέδων για Έρευνα και Παραγωγή υδρογονανθράκων, δεν δικαιολογούνται να μη συμμετέχουν εξ’ ίσου υπεύθυνα στο σχεδιασμό ή/και τον ενδελεχή έλεγχο του κάθε σταδίου ενός επιχειρηματικού έργου. Και προκειμένου τα κράτη να διαθέτουν τις απαραίτητες υποδομές –οι οποίες απαιτούν πολύ χρόνο για την ορθή θεμελίωση και εφαρμογή τους– θα πρέπει να προετοιμάζονται μακροπρόθεσμα με διαρκή εκπαίδευση των εργαζομένων και μελέτες των ατυχών περιστατικών που συνέβησαν στο παρελθόν. Αν θέλουμε να δημιουργήσουμε νέες θέσεις εργασίας, θα πρέπει από σήμερα κιόλας να θεσμοθετηθούν συγκεκριμένες ομάδες που θα στελεχωθούν από τους πλέον σχετικούς φορείς και έμπειρους τεχνικούς και επιστήμονες για επαγγελματική αντιμετώπιση ενός τόσο σοβαρού αντικειμένου. Ας μη ξεχνάμε, ο στόχος πάντα θα εστιάζεται στον ολοσχερή αποκλεισμό ή δραστικό περιορισμό των ατυχημάτων από ανθρώπινα λάθη, την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, αλλά και την τεκμηριωμένη ενημέρωση του κόσμου, της τοπικής κοινωνίας και των κομμάτων για αποφυγή αντιδράσεων από φανατικούς –πολλές φορές "βαλτούς"– οικολόγους, που πολλές φορές ανατρέπουν επενδυτικά σχέδια εκατομμυρίων Ευρώ, χωρίς ουσιαστικό λόγο.
Σας διαβεβαιώ από την εμπειρία μου ότι τόσο οι Άγγλοι, όσο και οι Νορβηγοί, εδώ και πάνω από σαράντα χρόνια, έχουν θεσπίσει λεπτομερείς Κανονισμούς που διέπουν με κάθε σχολαστικότητα τις επιχειρήσεις αυτές. Τους εφαρμόζουν σε καθημερινή βάση και τους βελτιώνουν κάθε φορά που αλλάζει η τεχνολογία ή διαπιστώνουν κάποια παράλειψη. Η όλη διαδικασία κρατιέται ‘ζωντανή’, αφού έχουν φροντίσει –και σε απόλυτη συμφωνία με τα συνδικάτα- να εφαρμόζουν σε συνεχή βάση εκπαιδευτικά προγράμματα και δια βίου μάθηση στους εργαζομένους τους, που στελεχώνουν συγκεκριμένες, υπαρκτές και υπεύθυνα λειτουργούσες υπηρεσίες των Κρατών τους. 
Σχεδιάζω, στο τελευταίο άρθρο μου της σειράς αυτής,  να αναφερθώ σε συγκεκριμένες προτάσεις και λύσεις για τη χώρα μας και νοτιοανατολική Ευρώπη, αλλά προηγουμένως, σαν μια φωνή από τους εργαζόμενους της πετρελαϊκής βιομηχανίας, θέλουμε να περάσει ο σοβαρότατος αυτός προβληματισμός στους Decision makers!
* O Δρ. Μάριος Πατσουλές είναι Γεωλόγος – Μηχανικός Ταμιευτήρων Πετρελαίου,  Ειδικός Σύμβουλος σε θέματα Ασφάλειας Εργαζομένων σε Υπεράκτιες Επιχειρήσεις – Εξέδρες Πετρελαίου».
 
(capital.gr, 1/2/2013)
 .energypress.gr
01/02/13